تاریخچه جشن سپندارمذگان (روز عشق ایرانی)

روز عشق ایرانی

همونطور که می‌دونین شمار معکوس ولنتاین شروع شده و دیگه چیزی نمونده! ولنتاین مناسبتی هستش که از کشورهای غربی به ما رسیده و ما هم برای ابراز عشق این روز رو جشن می‌گیریم و به کسایی که دوسشون داریم هدیه میدیم. ولی از زمان‌های قدیم ما یه روز خاصی رو داشتیم که زیاد مرسوم نبوده و شاید حتی اسمشم نشنیده بودیم! ولی چند ساله که اسمش به گوشمون زیاد میخوره بله درست حدس زدید “روز سپندرمذگان” . در این مطلب کوتاه از مجله دخترانه صورتی‌ها، می‌خوایم تاریخچه جشن سپندارمذگان و آیین های روز سپندارمذگان و این که اصلا سپندارمذگان چه روزی است؟ رو بررسی کنیم تا اطلاعاتمون در مورد روز عشق ایرانی بالا بره.با ما همراه باشین.

تاریخچه جشن سپندارمذگان یا روز عشق ایرانی

سپندارمذگان چه روزی است؟ – جشن سپندارمذگان

جشن اسفندگان (سپندارمذگان) یا جشن مژده گیران یک جشن‌ ایرانی است که در روز ۵ اسفند برگزار می‌شود و آن را روز عشق ایرانی نامیده‌اند. ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه آورده‌است که ایرانیان باستان روز پنجم اسفند را روز بزرگداشت زن و زمین می‌دانستند.

اگرچه منابع کهن از جمله ابوریحان این جشن را در روز پنجم اسفند ذکر کرده‌اند، ولی با توجه به تغییر ساختار تقویم ایرانی در زمان خیام که پس از ابوریحان زندگی می‌کرد، و ۳۱ روزه شدن شش ماه نخست سال در گاهشماری ایرانی، بعضی منابع و به اشتباه تاریخ ذکر شده نیز ۶۶ روز به عقب آورده‌اند که این کار نادرست است. زیرا طبق منابع کهن و همانطور که از نام آن پیداست این جشن به روز اسپند (اسفند) یعنی پنجمین روز ماه از ماه اسفند اشاره دارد.

تاریخچه جشن سپندارمذگان

تا حالا از خودتون پرسیدین که تاریخچه جشن سپندارمذگان چیه؟ در گاه‌شماری‌های مختلف ایرانی، علاوه بر این که ماه‌ها نام داشتند، هریک از روزهای ماه نیز یک نام داشتند. برای نمونه روز نخست هر ماه «روز اورمزد»، روز دوم هر ماه، روز بهمن (سلامت، اندیشه) که نخستین صفت خداوند است، روز سوم هر ماه، اردیبهشت یعنی «بهترین راستی و پاکی» که باز از صفات خداوند است، روز چهارم هر ماه، شهریور یعنی «شاهی و فرمانروایی آرمانی» که خاص خداوند است و روز پنجم هر ماه، «سپندارمزد» بوده‌ است.

سپندارمزد لقب ملی زمین است. یعنی گستراننده، مقدس، فروتن. زمین نماد باروری است چون با فروتنی، تواضع و گذشت زندگی را به همه هدیه می‌کند. به همین دلیل در فرهنگ باستان اسفندگان (اسپندگان) را به‌عنوان نماد تمایلات مادرانه و باروری گمان می‌کردند.

در سال ۱۳۴۱ خورشیدی، ابراهیم پورداود روز پنجم اسفند و جشن اسفندگان را به عنوان «روز پرستار» پیشنهاد داد که پذیرفته شد و در تقویم رسمی نیز ثبت گردید ولی اکنون این روز توسط هیچ نهاد دولتی و غیردولتی به عنوان روز پرستار گرامی داشته نمی‌شود. پورداوود در این مورد نوشته بود: “در میان جشن‌های بزرگ ایران باستان، سپندارمذگان جشنی است در پنجمین روز از اسفندماه. همین روز با ارزش و برازنده است که جشن پرستاران میهن ما باشد”. از این روی، روز پنجم ماه دوازدهم (اسفند) یا اسپند، روز «سپندارمزد» یا «اسپندارمزد» نام داشت که جشنی با همین نام می‌گرفتند. «سپندارمزدگان» یا «اسفندگان» روز زن و زمین است.

آیین‌های مخصوص روز عشق ایرانی

به گفته ابوریحان بیرونی، «اسفندارمذ» ایزد موکل بر زمین و ایزد حامی و نگاهبان زنان شوهر دوست و پارسا و درست کار بوده. به همین مناسبت این روز، عید زنان نامیده می‌شود. مردم به جهت گرامی ‌داشت، به آنان هدیه ‌داده و بخشش می‌کردند. زنان نه فقط از هدیه‌ها برخوردار می‌شدند، بلکه به نوعی این روز را فرمانروایی می‌کردند و مردان باید که از آنان فرمان می‌بردند. سپندارمزد نگهبان زمین است و از آن جا که زمین مانند زنان در زندگی انسان نقش باروری و باردهی دارد جشن اسفندگان (اسپندگان) برای بزرگداشت زنان نیکوکار برگزار می‌شود. ایرانیان از دیر باز این روز را روز زن و روز مادر می‌نامیدند.

اختلاف در زمان برگزاری این جشن

هم‌اکنون بعضی از زرتشتیان ایران، روز سپندارمذ (پنجم) از ماه سپندارمذ (اسفند) را روز ۲۹ بهمن و روز جشن سپندارمذگان می‌دانند. این درحالی است که بارها و بارها گاه‌شمار ایرانی جا به جا شده است. حتی دوره‌ای بوده است که نوروز در آغاز پاییز و پنچه (پنچ روز اضافه‌ی سال) در نیمه ساله بوده است.

ولی در آن روزگار نیز روز اسفند از ماه اسفند، اسفندگان بوده است. در بعضی مناطق ایران که در نسل‌های پیش، زرتشتی بوده و اکنون مسلمان شده‌اند، این مراسم هرساله پنج روز مانده به ماه اسفند، برگزار می‌شود. از این مناطق می‌توان به منطقه پشت کوه استان یزد اشاره کرد که این مراسم به ویژه در روستای پندر به صورت با شکوهی گرامی داشته می‌شود.

آیین‌ها و دیگر نام‌های مخصوص این روز عشق ایرانی :

این جشن را با نام‌های جشن برزیگران هم نامگذاری کرده‌اند. در روز اسپندگان چند جشن با رسم و رسوم خاصی برگزار می‌شده‌ است. نخستین آنان جشن مردگیران یا جشن مژدگیران بود که خاص زنان بود. در این روز مردان برای زنان کادو می‌خریدند و از آنان قدردانی می‌کردند. امروزه نیز بیشترین جنبهٔ مورد تأکید در اسپندگان قدردانی از زنان است. در زمان گذشته چنان که ابوریحان روایت کرده‌است عوام کارهای دیگری هم می‌کردند چون آیین‌های جادویی برای دورکردن خرفستران. اما ابوریحان این آیین‌ها را جدید خوانده و دارای اصالت نمی‌داند.